คำอธิบายบทเรียน

“คนที่อยู่กับนโยบายไม่ใช่รัฐ แต่เป็นประชาชน” การออกแบบนโยบายต้องให้ผู้ที่มีส่วนได้ส่วนเสียเข้ามามีส่วนร่วมตั้งแต่กระบวนการแรก ตั้งแต่การตั้งชื่อกฎหมาย เนื้อหาและการนำไปใช้ หลีกเลี่ยงการคิดแทนประชาชน เพราะไม่มีใครรู้ความต้องการได้ดีที่สุดเท่ากลุ่มคนที่ได้รับผลกระทบ รัฐต้องรับฟังว่าประชาชนอยากได้อะไร แบบไหน ตามแต่ละพื้นที่และบริบทไป โดยไม่ไป “คิดแทน” ไม่ออกแบบนโยบายด้วยแนวคิดการสงเคราะห์ ทั้งนี้การทำนโยบายแบบดั้งเดิมมักเน้นข้อมูลเชิงตัวเลข สถิติ ทำให้อาจมองไม่เห็นเพื่อนมนุษย์ การออกแบบนโยบายไม่จำเป็นต้องละเลยความรู้สึกของประชาชน แต่พื้นที่ประชาวิจารณ์สามารถโอบอุ้มความรู้สึกของผู้ถูกกดขี่ได้ เพราะข้อมูลที่มีอารมณ์ ความเจ็บปวด จากปัญหาของประชาชนเองก็ถือเป็นข้อมูล นี่เป็นจุดเปลี่ยนที่สำคัญที่จะทำให้ทุกคนโดยเฉพาะนักวางแผนนโยบายมีมุมมองใหม่กับเรื่องที่เป็นมนุษย์มากขึ้น